Chemia w akwarium
Braki w nawożeniu
Tutaj zajmiemy się tematem spędzającym sen z powiek każdego akwarysty- objawami braków składników odżywczych widocznymi na roślinach w akwarium. Mogą one w niektórych przypadkach okazać się trudne do zdiagnozowania. Wiele szkód spowodowanych brakiem substancji przybiera podobną postać i nie ułatwia określenia, którego konkretnie składnik brakuje. Poniższa lista do zbiór obejmujący najczęściej występujące objawy niedoborów u roślin akwariowych.
Azot (N) - Niedobór azotu hamuje wzrost roślin silniej niż niedobór fosforu. Brak tego składnika bardzo często prowadzi do zahamowania wzrostu roślin i problemów z glonami. Kolor liści blednie, aż do osiągnięcia żółtawej barwy, starsze liście będą bardziej żółte niż nowe przyrosty, jednak nie odpadną od rośliny. Objawy znacznych niedoborów azotu mogą ujawniać się na różne sposoby. Karłowacenie i bladnięcie nowych przyrostów może również oznaczać brak azotu. Obumieranie stożków wzrostu (poskręcanie lub częściowe ciemnienie) lub bardzo powolny wzrost mogą być kolejnym symptomem. W przypadku niektórych gatunków roślin, liście mogą przebarwiać się na czerwonawy kolor.
Fosfor (P) - W akwarium, fosforany powstają z rozkładających się resztek organicznych. W akwariach z dużą ilością szybko rozwijających się roślin bardzo często występują niedobory fosforu. Roślina przestaje rosnąć i zmienia odcień na jaśniejszy w niektórych częściach. Niektóre gatunki mogą stawać się ciemniejsze. Starsze liście mogą pokryć się okrzemkami i łatwiej odpadać. Czasami zdarzają się brązowawe plamy na liściach lub przebarwienia liści na kolor intensywnie fioletowy (nagromadzanie pigmentu – antocyjanów).
Potas (K) - Potas to substancja będąca aktywatorem blisko 60 enzymów, obecna m.in. w cytoplazmie. Ogniska nekrozy na starszych liściach. Na początku są widoczne jako małe kropki, które stopniowo się powiększają. Często kropki te posiadają żółtawą otoczkę. Nowe przyrosty są karłowate. W przypadku niektórych gatunków starsze liście przed odpadnięciem mogą zmienić barwę na bardziej żółtawą. Jednak w przeciwieństwie to objawu niedoboru magnezu, nerwy liści nigdy nie zrobią się żółte.
Magnez (Mg) - Metal ten odgrywa kluczową rolę w procesie fotosyntezy. Zajmuje centralne miejsce w układzie porfiryny w cząsteczce chlorofilu. Magnez jest ważny również w odniesieniu do innych procesów takich jak: aktywacja enzymów, powstawanie białek DNA i RNA, węglowodanów, tłuszczy, witamin, transport fosforu, metabolizm węglowodanów oraz reakcji energetycznych. Największe stężenia magnezu wewnątrz komórek roślin można zaobserwować w miejscu powstawania nowych przyrostów. Niedobór magnezu ma podobne symptomy jak niedobór żelaza. Brak tego pierwszego blokuje wchłanianie drugiego. Występują wtedy objawy silnej chlorozy. Liście zmieniają barwę na żółtą aż do białawej. Mogą wystąpić fioletowe przebarwienia na szczytach liści oraz karłowa deformacja kształtu. Takie same objawy można zaobserwować na młodych liściach i przyrostach.
Żelazo (Fe) - Niedobór żelaza oznacza mniejszą ilość chlorofilu w nowych liściach. Prowadzi to do blednięcia zielonego koloru łodygi i liści. Stożki wzrostu roślin z rodzaju Ceratophyllum najpierw dostają czerwonawo-fioletowych kropek, aby później nabrać białego koloru. Łodygi moczarki (Egeria densa) najpierw nabierają żółtawego zabarwienia i karłowacieją. Liście przylegają bardzo blisko do łodygi. Nowe liście roślin z rodzaju Echinodorus pozostają niewielkich rozmiar w przypadku wystąpienia niedoboru. Dodatkowo na liściach występują jasne przebarwienia w formie kropek lub pasów. W przypadku dużych niedoborów, roślina nie będzie w ogóle wytwarzała chlorofilu, a nowe liście będą obumierać. Tkanka liścia będzie bialała szybciej niż unerwienie, które pozostanie zielonkawe. Długotrwałe objawy braku żelaza to nekroza nowych liści (czarne plamy i dziury), które dodatkowo będą karłowaciały. Objawy niedoboru żelaza będą najpierw widoczne na roślinach szybko rosnących.
Wapń (Ca) - Jest kluczowy dla procesu podziału komórek, tworzenia ściany komórkowej i błon, wchłaniania i przekształcania azotanów i metabolizmu węglowodanów w roślinie. Oznaki niedoboru wapnia mogą przybierać różne postaci. Na początku będą najlepiej widoczne na nowych przyrostach w formie m.in. uszkodzeń tkanki. W przypadku roślin wodnych oznaki niedoborów tych składników są cały czas niejasne. Problemów z niedoborem wapnia możemy się spodziewać głównie w przypadku posiadania bardzo miękkiej wody.
Miedź (Cu) - Miedź jest ważną składową enzymów biorących udział w reakcjach redoks. Zawiera polifenole odpowiedzialne za reakcje obronną rośliny przeciwko mikroorganizmom. Miedź zmagazynowana w starszych liściach nie jest pierwiastkiem mobilnym i nie może być transportowana do nowo wykształconych liści. Właśnie dlatego objawy niedoboru tego pierwiastka są najpierw widoczne na młodych liściach (chloroza i karłowacenie liści). Miedź utrudnia przyswajanie żelaza i manganu przez co jej zbyt duże ilości (np. w podłożu) mogą prowadzić również do niedoborów powyższych składników.
Cynk (Zn)- Cynk odgrywa ważną rolę w procesie stabilizacji rybosomów a tym samym w tworzeniu białek. Jako składnik polimerów RNA i DNA jest odpowiedzialny za ich prawidłową replikację a także w konsekwencji za podział komórek i powstawanie białek. Objawy w zależności od gatunku mogą pojawiać się na różnych częściach rośliny. Zahamowanie wzrostu, znaczne skrócenie międzywęźli, mniejszy rozmiar, deformacja i opadanie liści, szczytowe liście stłoczone są w ciasno ułożonych okółkach w wyniku silnego skrócenia międzywęźli. Może pojawiać się chloroza międzyżyłkowa środkowych bądź dolnych liści (obecne mogą być również brązowe lub purpurowe plamki) przechodząca w nekrozę. Części blaszki mogą przybierać kolor bladozielony, żółty lub nawet biały.
Mangan (Mn) - Korzystnie wpływa na obronę przed pasożytami i grzybami. Co więcej, jest niezbędny do syntezy chlorofilu i ochrony chloroplastów przed wolnymi rodnikami. Właśnie dlatego produkcja chlorofilu spada w przypadku niedoboru manganu a białka chroniące chlorofil są niszczone. Objawy zewnętrzne na roślinie to chloroza, podobna do tej, którą można było obserwować w przypadku niedoborów żelaza. Nowe przyrosty i system korzeniowy rośliny znacznie zmniejsza tempo rozwijania się.
Molibden (Mo) - jest wykorzystywany przez rośliny w najmniejszych ilościach spośród wszystkich składnik pokarmowych. Molibden jest metalem i składnikiem 4 kluczowych enzymów roślinnych. W połączeniu z żelazem jest częścią reduktazy azotanowej, która ma decydujące znaczenie jeśli chodzi o wykorzystanie azotu. Azotany wchłaniane przez roślinę są redukowane do azotynów właśnie przez powyższy enzym, by później przekształcić się w aminokwasy przy wykorzystaniu reduktazy azotanowej. W przypadku niedoboru molibdenu, azotany mogą akumulować się w starszych liściach. Będzie to prowadzić do zmiany barwy liścia na niebieskawo-zieloną z widocznymi objawami chlorozy w późniejszym stadium. Objawy niedoboru molibdenu to (podobnie jak w przypadku azotu) jasno-zielone i żółtawe przebarwienia na liściach.
Bor (B) - W przeciwieństwie do innych pierwiastków, bor nie jest składnikiem żadnych enzymów. Największe stężenie boru występuje w ścianie komórkowej, którą stabilizuje w połączeniu z innymi pierwiastkami. głównym objawem niedoboru są biało - zółte plamki. Spowolnienie wzrostu, zamieranie stożków wzrostu pędów i korzeni. Obumarcie głównego stożka wzrostu może spowodować intensywny rozwój pędów bocznych, które również mogą szybko ginąć. Najmłodsze liście są małe, zdeformowane i powykręcane.
Siarka (S) - Rośliny wodne zdają się nie mieć większych problemów z niedoborami tego składnika. Woda kranowa zawiera zazwyczaj wystarczające ilości siarki odpowiednie dla roślin akwariowych. Siarczany są także wynikiem reakcji rozkładu materii organicznej w akwarium. Większość nawozów akwarystycznych również zawiera siarczany, najczęściej w postaci siarczanu potasu ,magnezu, amonu czy wapnia.